Opłacalność produkcji żywca wieprzowego jest wprost uzależniona od cen, jakie hodowcy otrzymują za kilogram wyprodukowanego mięsa. Natomiast status zdrowotny stada podstawowego to najważniejszy czynnik pośredni, który decyduje o wynikach ekonomicznych hodowli. Trzeba bowiem pamiętać, że następstwem chorób może być utrata znacznej części lub nawet całego stada. W wielu przypadkach można jednak ograniczyć skalę upadków zwierząt dzięki właściwej profilaktyce oraz odpowiedniemu zarządzaniu stadem.
Jakie są najczęstsze wirusowe choroby świń?
W ostatnich latach obserwujemy znaczny wzrost występowania jednostek wirusowych u loch. Do najgroźniejszych chorób wirusowych powodujących zaburzenia płodności zalicza się zespół rozrodczo-oddechowy świń (PRRSV), wirus grypy świń (SIV), parwowirus (PPV) i cirkowirus świń typu 2 (PCV2).
W przypadku zakażenia loch, w zależności od przebiegu choroby (ostry, podostry, przewlekły), objawy kliniczne mogą być różne: wysoka gorączka, ronienia, zmumifikowane prosięta lub zaburzenia cyklu płciowego.
Zespół rozrodczo-oddechowy świń (PRRSV) – wirus atakuje zwierzęta w różnym wieku. Jest szczególnie groźny w przypadku loch – powoduje problemy z rozrodem (obniża skuteczność krycia), mioty są mniej liczne, zwiększa się liczba martwych płodów, dochodzi do poronień w ostatnim okresie ciąży. Zakażone lochy mogą rodzić zarówno zdrowe prosięta, jak i 100% miotów martwych.
Jedynym narzędziem w ograniczaniu ryzyka zakażenie stada jest właściwy management, bioasekuracja z prawidłowo zarządzaną kwarantanną oraz odpowiedni program szczepień profilaktycznych stada. Należy pamiętać, że wirus ma silne właściwości immunosupresyjne, stąd też w zakażonych stadach mogą ujawniać się inne choroby, takie jak np. streptokokoza, choroba Glassera, spirochetoza czy świerzb.
Grypa świń SIV – czynnikiem etiologicznym grypy świń jest wiele wirusów grypy typu A, blisko ze sobą spokrewnionych. Na zachorowanie wrażliwe są wszystkie zwierzęta w stadzie: prosięta, warchlaki, tuczniki. W tych grupach produkcyjnych wirus grypy wykazuje tropizm do tkanki płucnej. W przypadku loch wirus grypy wpływa także na wyniki reprodukcyjne.
Choroba może spowodować bezpłodność w trzech ważnych okresach – w każdym z nich przyczyną jest gorączka, a konsekwencje zależą od stadium ciąży, ponieważ wirus nie atakuje całego organizmu i nie przechodzi przez barierę łożyskową.W dużych obiektach hodowlanych wirus grypy może utrzymywać się w postaci endemicznej, wybuchać okresowo na przykład przy błędach środowiskowych (nieprawidłowa wentylacja, wahania temperatury) i nieprzestrzeganiu zasady „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste”.
W Polsce 75–80% stad wykazuje obecność swoistych przeciwciał dla wirusa grypy. Coraz większą popularnością cieszą się szczepienia dla loch, zawierające inaktywowany antygen SIV. Pozytywne rezultaty obserwuje się przy stosowaniu tzw. szczepień dywanowych stada podstawowego, wykonywanych co 3–4 miesiące. Należy pamiętać o właściwej diagnostyce laboratoryjnej przeciwko określonym patogenom. Tylko na tej podstawie powinniśmy wprowadzić określony program profilaktyczny (immunizacji) stada.
Parwowiroza (PPV) – obecność wirusa stwierdza się we wszystkich średnio- i wielkotowarowych chlewniach, a bardzo często w tzw. gospodarstwach przydomowych. Wirus charakteryzuje się dużą odpornością na warunki środowiskowe (jego przeżywalność może wynosić nawet 4 miesiące po usunięciu zwierząt). Mało liczne mioty, nieregularne cykle rujowe, słabsza skuteczność krycia, poronienia do 70. dnia ciąży to typowe objawy, które powinny zaniepokoić właściciela i nakierować na określoną diagnostykę oraz działania zapobiegawcze.
Aktywność wirusa nie obejmuje wszystkich płodów, dlatego chore lochy rodzą zawsze mniejszą liczbę prosiąt (zaledwie kilka). Ponieważ wirus krąży w środowisku, należy regularnie wykonywać szczepienia zarówno loch, jak i loszek. Loszki należy szczepić dwukrotnie, tak aby druga dawka została wykonana nie później niż 2–3 tygodnie przed zabiegiem inseminacji. Szczepienie loch należy wykonać jednorazowo na 2 tygodnie przed kryciem.
Cirkowiroza – choroba najczęściej atakuje warchlaki i tuczniki, znacznie rzadziej loszki. Syndrom zaburzeń w rozrodzie związany z PCV2 może ujawniać się na wszystkich etapach rozrodu świń i wywoływać różnorakie zaburzenia: wczesne zamieranie zarodków, zwiększenie odsetka prosiąt zmumifikowanych, większa liczba prosiąt martwo urodzonych czy też poronień na wszystkich etapach ciąży.
Najskuteczniejszą metodą zwalczania wirusa PCV jest odpowiednia higiena na fermie, a kluczową rolę w ograniczaniu występowania wirusa PCV2 odgrywają dobrostan i dezynfekcja. Szczepienia stosowane u loch przed oproszeniem mogą zapewnić ochronę potomstwa poprzez matczyną odporność, zmniejszając wiremię, obniżając koncentrację wirusa w tkankach, a pośrednio wpływać na lepsze wyniki produkcyjne (lepszy przyrost masy ciała).
Kluczowe znaczenie profilaktyki
W przypadku większości chorób świń leczenie jest kosztowne i nie zawsze przynosi oczekiwane efekty. Dlatego kluczowe znaczenie ma profilaktyka, w tym przede wszystkim dobrostan, zarządzanie, a także właściwe żywienie macior i tuczników oraz poprawa warunków bytowych. Zachowanie wysokich standardów higienicznych, dostateczna przestrzeń i zbilansowana, dopasowana do wieku zwierząt pasza to warunki dobrostanu stada świń.